Historia obszaru dzisiejszej gminy Płaska i dzieje osadnictwa na tym terenie sięgają głęboko i (podobnie jak historia pozostałej części pn.- wsch. Polski) - należą do terenu badań archeologicznych. O ludności zamieszkującej te tereny, panujących wśród niej stosunkach społeczno - gospodarczych i formach osadnictwa, możemy dowiedzieć się jedynie z nielicznych wykopalisk. Wiadomym jest jednak, że na formy i strukturę osadnictwa miały wpływ warunki przyrodnicze.
Szlaki wodne: Czarna Hańcza Kanał Augustowski, płynące w kierunku Niemna, wytyczały najstarsze szlaki komunikacyjne, które prowadziły od Niemna w górę biegu rzek. Różnice w glebach i bogate w ryby - stanowiące źródło pożywienia - jeziora wpływały na lokalizację osad. Wykopaliska tu prowadzone (min. odkryte ślady grodziska koło wsi Posejnele) świadczą, iż w odległej przeszłości teren ten stanowił skromną cząstkę ziem dawnej Jaćwieży, terytorium rozciągającego się w XII i XIII wieku między Biebrzą a Niemnem i jeziorem Mamry, a rzeką Łęk.
Jaćwingowie - zamieszkujący tę ziemię - lud bałtyjski, zwany wśród Litwinów, Prusów i Krzyżaków (wg zachowanych tekstów łacińskich) Sudowite, mieszkańcy kraju Sudovia, tworzył luźne związki rodowo - plemienne, na czele których stała starszyzna. Poszczególne plemiona zamieszkiwałyrozlokowane blisko siebie osady rodowe. Lud ten zajmował się głównie łowiectwem, hodowlą oraz rolnictwem, a zapewne i bartnictwem. Dokonane wykopaliska świadczą o tym, że Jaćwingowie uprawiali zboża chlebowe, hodowali owce i świnie, a nawet leśne konie zwane tarpanami. Odkryte narzędzia, broń i ozdoby świadczą o dużych umiejętnościach rzemieślniczych tego ludu. Część odkopanych narzędzi i ozdób, pochodzących z „obcych kultur", świadczyć może o dokonywaniu wypraw łupieskich na tereny sąsiadów lub istnieniu handlu wymiennego.
Wiadomo również, że już na przełomie X - XI wieku istniała ekspansja polska i ruska na tereny Jaćwieży, choć stosunki między tymi krajami były jeszcze pokojowe. Dopiero w XIII wieku rozpoczęła się rywalizacja polsko - rusko - krzyżacka o opanowanie tych obszarów, a najazdy krzyżackie doprowadziły w 1283 roku do upadku tych ziem. Jaćwież przestała istnieć, resztki ludności schroniły się na Litwie, Rusi i Mazowszu, a częściowo zostały przesiedlone przez Krzyżaków do Sambii. Teren pokrył się gęstą puszczą, która nadal stanowiła przyczynę waśni między Wielkim Księstwem Litewskim, a Krzyżakami, będąc jednocześnie terenem ich licznych wypraw. Opisy wypraw krzyżackich w głąb Puszczy, sporządzone dla celów orientacyjnych, pochodzące z tego okresu, zawierają pierwsze pisemne wzmianki w języku łacińskim, dotyczące nazw własnych rzek i jezior. Wśród nich odnaleźć można opis drogi, przebiegającej przez obecny teren gminy Płaska , prowadzącej z zamku w Lecu - dzisiejsze Giżycko - do Merecza. Opis pochodzi z 1385 roku i mówi o drodze „przekraczającej" w bliżej nieznanym miejscu rzekę Sejnę — Seynyn i biegnącą dalej przez rzekę Hańczę — Ansee, Marychę - Maro i Białą Hańczę - Cleyne Ansee.
Spór o ziemie pojaćwieskie trwał ponad wiek. Rozstrzygnięto go dopiero po klęsce Krzyżaków pod Grunwaldem, 27 IX 1422 roku nad jeziorem Melno, ustalając granicę między Wielkim Księstwem Litewskim a Krzyżakami. Granica ta w niezmienionym kształcie przetrwała do roku 1939 jako wschodnia granica Prus. Po ustaleniu przebiegu granicy - po stronie litewskiej dla łatwiejszego dotarcia do granicy krzyżackiej, ale również w głąb Puszczy – przeprowadzono pierwsze drogi. (W opisie tych dróg pochodzącym z 1594 roku mamy już pierwszą wzmiankę o jeziorze Heret). Punktem głównym, do którego zbiegały się owe drogi były Wigry, gdzie najprawdopodobniej w XV wieku w miejscu dawnej osady usytuowano dwór myśliwski wielkich książąt litewskich. Jedna z tych dróg tzw. przełomska prowadziła od dworu książęcego w Przełomie nad Niemnem przez most Kortowicze na Hańczy, przez puszczę obok Błota Mszanego koło jeziora Heret i dalej przez Most Postaw (Wysoki Most) do Wigier. Wraz z przejęciem ziem
pojaćwieskich po stronie litewskiej, w celu lepszego wykorzystania bogactw puszczańskich, dokonano również podziału dóbr, tworząc leśnictwa wytyczono w Puszczy pasy biegnące od Niemna w kierunku granicy krzyżackiej. Pasem wysuniętym najdalej na południe była Puszcza Perstuńska, na północ od niej, od dworu Przełom nad Niemnem po granicę krzyżacką, rozciągała się Puszcza Przełomska (której pd. - wsch. część pokrywa się z obecnym obszarem Puszczy Augustowskiej), wysuniętą najdalej na północ część stanowiła Puszcza Merecka.
Wraz z podziałem Puszcz miedzy dwory rozpoczyna się okres wzmiankowanego w dokumentach historycznych osadnictwa na tych terenach. Ośrodkiem leśnictwa przełomskiego staje się dwór , który już w 1645 roku obejmował zabudowania dworskie i folwarczne, a otoczony był palisadą o charakterze obronnym. Wraz z rokiem 1645 w okolicy dworu założono wsie zamieszkałe przez chłopów pańszczyźnianych, pracujących na polach folwarku.
Na terenie Puszczy zakładane są też tzw. osady osoczników, specjalnej kategorii służby dworskiej, odpowiedzialnej za pilnowanie puszczy, jezior i jazów na rzekach puszczańskich oraz branie udziału w różnych zajęciach leśnych. Służba ta zwana była osoką a jej członkowie osocznikami i jak sama nazwa wskazuje jej pierwotnym zadaniem była pomoc przy polowaniu. W XVI wieku przy pomiarze włócznej wytyczono osobne wsie, w całości, lub części, zamieszkałe przez osoczników. Wtedy też każdy z nich otrzymał duży przydział ziemi w zamian za pełnienie służby osoczniczej.
Oprócz wspomnianych wsi osoczników na terenie Puszczy istniały niewielkie zamieszkiwane okresowo osady strażników leśnych, w miejsce których (dopiero ok. 1781 roku) powstawały wsie. Osobną grupę miejscowości, rozwijających się w Puszczy, stanowiły osady przemysłowe tj.: rudy i smolarnie. Wraz z upadkiem przemysłu rudniczego i smolarni osady te zmieniły się w ubogie wsie rolnicze. W szybkim czasie rozrosły się jednak wraz z procesem osiedlania się w nich robotników leśnych oraz zamianą budynków rudni na młyny.
Do końca XVIII wieku, przez cały okres istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Suwalszczyzna, a co za tym idzie obszar obecnej gminy Płaska, należała do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a administracyjnie do województwa trockiego. W 1795 roku Rzeczpospolita znikła z mapy Europy, a Suwalszczyznę zagarnęły Prusy, włączając ją do nowo utworzonej prowincji Prusy Nowowschodnie. Stan taki istniał do roku 1807, kiedy to w wyniku zwycięstwa Napoleona nad Prusami, na mocy traktatu tylżyckiego powstało Księstwo Warszawskie, w granicach którego znalazła się Suwalszczyzna. Po upadku Napoleona, w 1815 roku na kongresie wiedeńskim dokonano nowego podziału ziem dawnej Polski. Suwalszczyzna weszła w skład Królestwa Polskiego zwanego też Królestwem Kongresowym, którego władcą był car rosyjski. Po klęsce powstania styczniowego i tak ograniczona już niezależność Królestwa została całkowicie zniesiona, a państwo nazwano Krajem Przywiślańskim.
Od tego momentu dalszy rozwój osadnictwa na terenie obecnej gminy związany jest już ściśle z działalnością zaborców. Po roku 1918, wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości ludność pochodzenia rosyjskiego w niektórych wsiach stanowi nadal większość. Zmienia się to w roku 1941, kiedy to ludność ta przenosi się do Związku Radzieckiego. Wsie przez nią wysiedlone zajmowane są przez Polaków masowo przesiedlanych przez Niemców.
Podsumowując dzieje osadnictwa na tym terenie, należy stwierdzić, iż ich kolonizacja trwała od początku XVI wieku, kiedy dokonano podziału Puszczy między możnych litewsko - ruskich, po wiek XIX i przebiegała w dwóch etapach, przerywanych potopem szwedzkim i zarazą w latach 1709 - 1711, które przyczyniły się do znacznych strat i zniszczeń. Pierwszy z tych etapów obejmował lata od rozdawnictwa dóbr po wiek XVII (w okresie tym powstawały jedynie dwory i luźne zagrody chłopskie, które dopiero w czasie pomiary włócznej przekształciły się w duże zwarte wsie). Drugi zaś trwał od ok. 1740 roku po rok 1860. Miedzy pierwszym a drugim etapem na terenie Puszczy rozwijało się osadnictwo związane z eksploatacją bogactw puszczańskich, rozwijały się osady: rudników, smolarzy, budy drwali i dziegciarzy. Ziemie zamieszkałe niegdyś przez Jaćwingów, leżące na pograniczu trzech narodów, kolonizowali osadnicy różnego pochodzenia. Od strony pn. - wsch. przybyli Litwini i Rusini, W czasie pomiary włócznej, w XVII wieku, pojawili się Polacy. Późniejsza przewaga ludności polskiej wiąże się z przybyciem osadników z Mazowsza i Mazur po najeździe szwedzkim i zarazie morowej, które przyczyniły się do znacznego spadku zaludnienia. Ludność pochodzenia rosyjskiego zaludniająca te tereny w czasach zaborów opuściła je lub uległa polonizacji.
Na terenie obecnej gminy Płaska, na przestrzeni wieków wykształcił się specyficzny skład etniczny ludności, który wywarł szczególny wpływ na tradycyjną kulturę ludową tego obszaru. Na skład etniczny ludności złożyły się elementy: polski, litewski, wielkoruski i białoruski. Najlepszym przykładem specyfiki kultury tych terenów mogą być formy architektoniczne budownictwa wiejskiego, nielicznie zachowane do czasów obecnych, świadczące jednak o różnorodności i bogactwie twórczym. Należy tu dodać, że na kształtowanie się formy budownictwa wiejskiego tych terenów, obok czynników historycznych i społeczno - gospodarczych, duży wpływ miały istniejące tu warunki fizjograficzne. Bogato zalesione tereny Puszczy Augustowskiej dostarczały drewna iglastego, które stało się podstawowy materiałem budowlanym.
W latach 1825-1839 przez teren gminy przekopano Kanał Augustowski, co przyczyniło się do dalszego rozwoju osadnictwa. Przyjmuje się, iż w końcu XVIII w. i XIX w. na obszarze tym powstały liczne drobne osady służby leśnej, a następnie obsługi Kanału Augustowskiego. Miejscowości te zasiedliła w przewadze ludność polska. Region ten poza częścią prywatnych jezior i łąk należał z przerwą (druga połowa XVII w. i początek XVIII. rządy kamedułów) do dóbr królewskich.
Gmina Płaska jako odrębna jednostka administracyjna istnieje od 1973 roku. W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie suwalskim. Siedziba gminy to Płaska. Wieś Płaska wywodzi się z osady drwali, a nazwę zapożyczyła od rzeki włączonej do systemu kanału (Sucha Rzeczka vel Serwianka vel Paniówka) i rozwinęła się ze „smolnicy” istniejącej w połowie XVIII w. Inna legenda głosi, iż nazwa gminy wywodzi się od jej pierwszego osadnika, który nazywał się Płaska.
